Günümüzün hastalıkları ortasında yer alan diyabet hastalığı belirtileri ortasında ayaklarda küçük yaraların olmasıdır. Bilhassa diyabet hastalarının ayak bakımına hayli değer vermesi gerekiyor. Bir çok hastalıkta bireylerin dikkat etmesi gereken kıymetli noktaları bulunuyor. Diyabet hastalarının da ayaka bakımına itina göstermesi gerekiyor aksi taktirde ayaktaki yaralar yerini önemli sorulara bırakabilir. Diyabet hastalığı ve belirtileri hakkında Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Şafak Özer Balın, diyabetik ayak yarası hakkında bilgiler paylaştı.
Diyabet Hastalığında Ayak Yaralarına Dikkat!
Uluslararası Diyabet Federasyonu bilgilerine nazaran küresel görülme sıklığı yüzde 9 olan diyabet, denetim altında tutulmazsa erken yaşta mevte yol açan, ömür kalitesini olumsuz istikamette etkileyen kıymetli bir halk sıhhati sorunu.Yapılan çalışmalarda 2040 yılında dünya çapında 642 milyon insanın diyabet hastası olacağı öngörülüyor. Diyabet hastalarında görülen, ayak yaraları hem hasta hem de sıhhat bakım sistemi için önemli sonuçlara sebep oluyor.
İnsülin eksikliği ya da insülin tesirindeki kusurlar nedeniyle organizmanın karbonhidrat, yağ ve proteinlerden gereğince yararlanamadığı, daima tıbbi bakım gerektiren, hiperglisemi ile karakterize kronik metabolik bir hastalık olan diyabet, günümüz dünyasında en değerli sıhhat problemlerinden biri olarak kabul ediliyor. Diyabetik ayak yaraları gerek hasta gerekse sıhhat bakım sistemi için önemli sonuçlara sebep olabiliyor.
Ayaktaki Yaralar Büyüyor!
Diyabetik ayak yarası riski, gelişmiş ülkelerde diyabeti olan her altı hastadan birindeyken, gelişmekte olan ülkelerde bu oran çok daha fazladır. Bu yaralar hudut uçları hasarı, felç, yahut iskemik kökenli yani kan akışında bölgesel bir azalma yahut kesilme yüzünden bedenin bir kısmının gereğince kan ve oksijen alamaması nedeniyle olabilir.
Ayrıca hiperglisemi yani bedende kan şekerinin yükselmesi, çeşitli yollarla enfeksiyona eğilimi artırmaktadır. İskemi, denetimsiz hiperglisemi ve yineleyen travmalar sonucunda ortaya çıkan yüzeysel yaralar kısa vakitte derin yerleşimli apse ve kemik iltihabı dediğimiz osteomyeliteye kadar ilerler. Diyabetik hastalarda ayak ve bacak üzere bölgelerde ülser yatkınlığını artıran durumlar ortasında bağışıklık sistemindeki bozukluklar, hudut uçlarında hasar, deveran yetmezliği (kan damarlarında), büyük ya da küçük travmaların varlığı, diyabetin müddeti, glikoz denetiminin bozuk olması, ayağa basıncın artması, Charcot eklemi deformitesinin gelişmesi, sigara kullanımı ya da hastanın çok kilolu olması üzere faktörler sayılabilir.
Ayakta Çıkan Yaraların Farkında Olmayabilirsiniz!
Diyabeti hastalarında görülen periferik nöropati, sıklıkla sensorimotor nöropati biçimindedir. Simetrik, kronik ve merkezden uzak yerleşimli olup alt bacakta daha besbellidir; çorap biçiminde tutulum gösterir. Ayrıyeten yürüme biyomekaniğini değiştirdiğinden ayak tabanında görülen deri kalınlaşmasına sebep olur ve tüm ayak tabanı basıncı bir noktada ağırlaşır.
Bu hastalarda ağrı duyusunun olmaması doğal korunmayı, yani lezyon üstüne basmamayı maniler. Bu durum yara gelişmesine yol açabilir. Ayrıyeten bu hastalarda minör travma, örneğin ayakkabının uygun olmaması, yanıklar, kesiler, böcek sokması üzere nedenler kolaylıkla kronik yara geliştirebilir. Ağrı duyusunun kaybı, hastanın tabibe geç başvurmasına neden olarak tanıyı geciktirir.
Ayak Yarası Diyabetin Denetim Altına Alınmasında Yardımcı Oluyor!
Diyabetik ayak yarası, hastanın ayak bakımının sağlanması ve diyabetinin denetim altına alınmasıyla birçok sefer önlenebiliyor. Birçok kere de oluşan bir yarayı erkenden saptayarak ve güzelleştirerek ya da bir enfeksiyon varlığında erken ve uygun bir antibakteriyel tedavi yaklaşımında bulunarak, önemli komplikasyonların ya da uzuv kayıpların önüne geçilebiliyor.
Diyabetik ayak yarası ve enfeksiyonlarının uygun teşhis, faal tedavi ve izlemlerinin yapılabilmesi ve gereksiz ampütasyonların önüne geçilmesi için multidisipliner bir yaklaşım gerekiyor. Diyabetik ayak yarası olan hastalar öncelikli olarak bir enfeksiyon hastalıkları uzmanı ve endokrinoloji uzmanına başvurmalı, gereksinim halinde diyabetik ayak cerrahisi ile ilgili bir cerrahi branş (plastik cerrahi, ortopedi), damar cerrahisi ve dermatoloji uzmanı görüşü alınarak değerlendirilmelidir.
Tedaviyi Aksatmayın!
Diyabetik ayak enfeksiyonu tedavisinde yara uygunlaşmasını sağlayabilmek ve bacağı kurtarmak için genel tedavi yaklaşımı acil ve agresif debridmanla meyyit ve infekte dokuların uzaklaştırılmasını, erkenden uygun antibiyotik tedavisinin başlanmasını ve metabolik denetimin sağlanmasını içeriyor. Tedavinin gayesinin enfeksiyonu durdurarak ilerleyici doku hasarını tedbirlidir. Antibiyotik tedavisinin tüm infekte yaralarda gerekli olmaktadır. Antibiyotik tedavisi tüm infekte yaralarda gerekli olsa da uygun yara bakımı ile birlikte yapılmalıdır. Tedaviye klinik teşhis konulduktan sonra mümkün olduğunca çabuk başlanmalı.
Böylece enfeksiyonla bağlı hastalık oranı, hastanede kalış müddeti ve büyük ayak ampütasyonları azalır. Tedavi müddeti, yara tümüyle iyileşene kadar değil, hafif enfeksiyonlarda 7-10 gün, orta derece olanlarda 2-3 hafta, şiddetli enfeksiyonlarda 2-4 hafta ortasında değişir. Akut kemik iltihabında tedavi mühleti, en az iki haftası damar yolundan olmak üzere 4-6 hafta, kronik kemik iltihabında ise infekte kemik dokusu uzaklaştırılamadığı takdirde en az üç aylık bir tedavi müddeti düşünülmelidir.
Günlük Ayak Bakımı Yapmaya İtina Gösterin!
Erken yara bakımı ve gerekirse antibakteriyel tedavi ile yaranın ilerlemesinin ve münasebetiyle ayak kesilmesinin önüne geçilebilir. Diyabete bağlı ampütasyon yapılmış hastada mevt riski yüksek olup, 5 yıllık mevt oranı yüzde 70 olarak belirlenmiştir. Diyabetik ayak enfeksiyonundan korunmak içinse öncelikle uygun bir glisemik denetim gereklidir. Yüksek riskli bireylerin ve ailelerin eğitimi, ayağın yükten ve baskıdan kurtarılması, ayağın damar yapısının kıymetlendirilmesi ve lokal yara uygunlaşması sağlanmalıdır.
Bu hastaların ayak bakımı kesinlikle günlük olarak ayakların yıkanıp parmak ortalarının bilhassa kurulanması ve nemlendirici krem sürülmesi halinde yapılmalı, çıplak ayakla yürünmemeli, uygun ayakkabı ve çorap kullanılmalı, tırnaklar düzgün kesilmeli ve sıkıntılı tırnaklar daima denetim edilmelidir. Bunlara ek olarak nasır tedavisi dikkatle yapılmalı; ayakkabı içleri günlük incelenmeli, çoraplar günlük değişmeli ve ayak mantarı, kesi, sıyrık, yara üzere durumlarda sıhhat kuruluşuna vakit kaybetmeden başvurulması gereklidir.
