12 Mart Dünya Böbrek Günü’nde konuşan Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Kısmı Öğretim Üyesi ve Türk Nefroloji Derneği İdare Konseyi Üyesi Prof. Dr. Bülent Tokgöz, kâfi tedbirler alınmazsa 2040 yılında en yaygın vefata yol açan 5 hastalıktan bir adedinin kronik böbrek hastalıkları olacağını söyledi ve ekledi: “Doktor önerisi olmadan ilaç tüketmeyin, istikrarlı beslenin, gereğinden fazla tuz tüketmeyin, bedeninizi susuz bırakmayın, sigara içmeyin, kaygı ettiğiniz durumda da denetime gitmeyi geciktirmeyin.”
Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Kısmı Öğretim Üyesi ve Türk Nefroloji Derneği İdare Konseyi Üyesi Prof. Dr. Bülent Tokgöz, 12 Mart Dünya Böbrek Günü’nde değerli ikazlarda bulundu. Rastgele tipte bir böbrek hastalığından etkilenen insan sayısının 100 milyonları aştığını söyleyen Prof.
Dr. Bülent Tokgöz, “Kronik böbrek hastalıklarına (KBH) bağlı global yük giderek ağırlaşıyor. Şayet tesirli tedbirler almayı başaramazsak, 2040 yılında en yaygın mevte yol açan sebepler ortasında kronik böbrek hastalıklarını birinci 5 içinde göreceğiz.” dedi.
Kronik böbrek hastalığının yüksek ekonomik yükünün altını çizen Prof. Dr. Tokgöz, “Kronik böbrek hastalığı tedavi maliyeti epeyce yüksek bir hastalık. Gelişmiş ülkelerdeki sıhhat harcamalarını inceleyecek olursak, yalnızca son evre böbrek hastalığında yapılan tedaviler, yani diyaliz ve böbrek nakli, yıllık sıhhat harcamalarının %2-3’lük kısmını işgal ediyor.” diye konuştu.
Kronik böbrek hastalığında erken teşhis hayati ehemmiyet taşıyor
Dünyada her 10 bireyden birinin kronik böbrek hastalığına yakalandığına değinen Tokgöz, “Önemli olan kimlerin risk altında olduğunu bilmek. Zira böylece yüksek riskli insanlarda tarama testleriyle hastalığı erken evrede yakalayabilir, ilerlemesini engelleyebilir, hiç olmazsa yavaşlatabiliriz. Ayrıyeten, hastalık riskini artıran durumları bilmek, böbrek hastalığı gelişiminin önlenmesi bakımından neler
yapılması gerektiği konusunda da yol göstericidir.” açıklamasında bulundu. Muayene, temel kan ve idrar tetkiklerini kıymetlendirerek kronik böbrek hastalığı tanısı koyulduğunu belirten Türk Nefroloji Derneği İdare Heyeti Üyesi Prof. Dr.
Bülent Tokgöz, “Ek tetkik olarak ultrasonografik inceleme katılaştırıcı bilgiler sunabilir. Teşhis koyduğumuz vakit hastalığın hangi evrede olduğunu tespit ediyor, Evre 5’ten daha evvelki basamaklarda ilerleme suratını iddia etmeye çalışıyoruz. Ne kadar erken evredeysek ilerleyişi durdurma ya da hiç olmazsa yavaşlatma talihimiz o kadar yüksek oluyor. Evre 4’e kadar hastalık ilerleyişini durdurma / yavaşlatma eforlarımız besbellidir. Evre 4’te yavaşlatma gayretlerimizi gevşetmeyiz lakin tekrar de muhtemel durumlara nazaran planlarımızı tamamlar ve hazır oluruz. Evre 5’e girmemiz durumunda ise böbrek işi kritik bedellere inecek yahut üremik belirtiler ortaya çıkacak olursa, böbrek nakli, nakil mümkün olmadığında da diyalize
başlamamız gerekir. Erken evrelerden itibaren değişen beslenme tekliflerimiz, damar muhafaza stratejilerimiz ve korunmaya dönük aşı programlarımız da var.” diye konuştu.
Doktor önerisi olmadan kullanılan ilaçlar böbreğe ziyan veriyor
Böbrek hasarını direkt başlatabilen risk faktörleri ortasında diyabet, hipertansiyon, otoimmün hastalıklar, sistemik infeksiyonlar, tekrar eden üriner infeksiyonlar, böbrek taşları ve nefrotoksik unsurlara maruz kalmayı sayabildiklerini belirten Tokgöz, “İlaçları gerekmesi durumunda lakin tabip önerisi doğrultusunda kullanmalıyız. Aksi takdirde bize riskli durumlar getirebileceğini unutmayalım. Reçetesiz temin edilebilen ilaçlarda, bilhassa tabip önermeden alınabildiğinden, böbrekte toksik tesir tehlikesi yaşanabiliyor.” dedi.
Özellikle ailede birinci derece yakınlarımız içinde kronik böbrek hastalığı olması durumunda risk altında bulunduğumuzu belirten Prof. Dr. Tokgöz, “Ülkemizde kronik böbrek hastalığı daha çok bayanlarda, yaşlılarda, hipertansiyon, diyabet ve kalp hastalığı olanlarda görülüyor.” diye konuştu. Kronik böbrek hastalığının son evresinde böbreğin yerine geçen tedaviler gerektiğine vurgu yapan Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bülent Tokgöz, “Bunoktada seçenekler böbrek nakli yahut diyaliz tedavileridir. Mümkün olduğu sürece böbrek nakli tercihedilen tedavidir. Bu yüzden kronik böbrek hastalarının yaşadığı sıkıntı durumu hatırlamamız ve organ bağışının ehemmiyetine daha çok dikkat çekmemiz yararlı olacaktır.” dedi.
Tuz fazla tüketilirse böbrekte geri dönüşü olmayan hasarlara yol açabilir
Dünya Sıhhat Örgütü’nün bir insan için günlük tüketmesi gereken tuz ölçüsünü 5-6 gram halinde önerdiğini hatırlatan Tokgöz, “Bu ölçüsü aştığımız oranda kan basıncımız yükselmeye daha fazla eğilimli hale gelir. Atar-damarlarımız içindeki kanın, damar duvarlarına yaptığı basıncın gereğinden fazla olmaması gerekir. Yüksek kan basıncı böbrek damarlarımızı zorlar ve vakit içerisinde böbrekiçinde vazife yapan temel yapılarda geri dönüşü olmayan hasarlara yol açabilir.” diye konuştu.
Sağlıklı bir erişkinin beden içinde gerçekleşen yaşamsal faaliyetleri için en az 1600 ml suya muhtaçlık duyduğuna değinen Prof. Dr. Tokgöz, “Bu ölçünün en az 1300 ml’sini, yiyecekler içinde yahut su olarak dışardan almak zorundayız. Çok ileri yaşlardaki beşerler susama hissinde duyarsızlaşma olabileceği için susuz kalma tehlikesine karşı çok sıcak günlerde daha çok dikkat etmeleri gerekir.” dedi.
Fazla kilonun, diyabetin, yüksek kan basıncının, tıkayıcı olabilen damar hastalıkları için taban hazırladığını belirten Tokgöz, “Bütün bunlar bozulmuş böbrek fonksiyonunun sebepleri içinde önde gelen sebepler. Ülkü yükün üzerindeki her bir kilogram fazlalık, büyük ve küçük kan basıncı kıymetlerimizi aşikâr oranda üst taşıyarak tehlike yaratır.” açıklamasında bulundu.
Prof. Dr. Bülent Tokgöz, kronik böbrek hastalarının beslenme konusunda dikkat edecekleri noktaları ise şu biçimde anlattı: “Hastalığın kademelerine nazaran farklı beslenme tekliflerimiz var. Her evre için gereğinden fazla tuz tüketmemek değerli. Hastalık ilerledikçe yapılan kan ölçümlerine nazaran gerektiği noktada fosfordan kısıtlı beslenmek, yüksek kan fosfor seviyelerini önlemek için yaşamsal ehemmiyet taşır. Bu türlü bir durumda inorganik fosfordan varlıklı meşrubatlar ve işlenmiş endüstriyel besinlerden kaçınmak çok önemli. Potasyum seviyesinde tehlikeli dalgalanmalar olması durumunda alınacak beslenme önlemleri var ayrıyeten. İstikrarlı beslenmek kaide, lakin gereken ölçüde biyolojik kıymeti yüksek protein, karbonhidrat ve yağ içeren bir beslenme öneriyoruz.”
Tokgöz, kronik böbrek hastalığından korunmanın altın kurallarını ise şu biçimde paylaştı: “İdeal beden yükünü korumak için istikrarlı beslenmek, gereğinden fazla tuz tüketmemek ve hareketsiz kalmamak kıymetli. Ayrıyeten sigara içmemeli, fazla alkolden uzak durmalı ve gerekmediği halde ağrı kesici ilaç kullanmaktan kaçınmalıyız. Ayrıyeten risk kümelerinden birisi içinde yer alıyorsak da muayeneden geçmemiz, erken teşhis sağlanması açısından çok değerli.”
